تخلف ساختمانی به معنی نقض قوانین شهرسازی، فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان است و ابهام در قوانین و مقررات علل تخلف ساختمانی است.
ماده ۱۰۰ قانون شهرداری، مالکان اراضی و مالکان واقع در محدوده یا حریم شهر را مکلف کرده است، قبل از هر اقدام عمرانی و شروع ساختمان، از شهرداری پروانه اخذ کنند. مأموران واحدهای ذیربط شهرداری، با نام بازرسان ساختمانی یا مأموران کنترل ساختمانی وظیفه دارند، به موقع از ساخت و سازهای بدون پروانه جلوگیری کنند. همچنین مأموران مذکور وظیفه دارند در جریان احداث بنا به وسیله دارندگان پروانه، کنترل و نظارت خود را اعمال کنند تا از احداث بنا برخلاف مفاد پروانه جلوگیری شود. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله از مجله اینترنتی نیازمندی‌های همشهری به بررسی تخلفات ساختمانی می‌پردازیم.
مرجع و نحوه رسیدگی به تخلف‌ها
هرگاه تأسیسات و بناهایی برخلاف اصول شهرسازی یا فنی یا بهداشتی مندرج در پروانه ساخته شود، به تقاضای شهرداری موضوع در کمیسیون مرکب از نماینده وزارت کشور و یکی از قضات دادگستری و دیگری از اعضای شورای شهر مطرح می‌شود. پس از وصول پرونده به ذی نفع اعلام می‌کند که ظرف ده روز توضیحات خود را به طور کتبی ارسال کند. پس از انقضای مدت مذکور کمیسیون مکلف است موضوع را با حضور نماینده شهرداری که بدون حق رأی برای ادای توضیح شرکت می‌کند، ظرف مدت یک ماه تصمیم مقتضی برحسب مورد اتخاذ کند.
در مواردی که شهرداری از ادامه ساختمان بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه جلوگیری می‌کند مکلف اســت حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ جلوگیری، موضوع را در کمیسیون مذکور مطرح کند. در غیر این صورت کمیسیون به تقاضای ذینفع رسیدگی خواهد کرد در صورتی که تصمیم کمیسیون به قلع تمام یا قسمتی از بنا باشد مهلت مناسبی که نباید از دو ماه تجاوز کند تعیین می‌کند. شهرداری مکلف است این تصمیم را به مالک ابلاغ کند. هرگاه مالک در مهلت مقرر اقدام به قلع بنا نکند شهرداری رأسا اقدام و هزینه آن را طبق مقررات آئین نامه اجرای وصول عوارض از مالک دریافت خواهد کرد. البته در این حوزه تخلفات متعددی وجود دارد که آنها را شرح می‌دهیم.
بنای فاقد پروانه
به هرگونه ساخت و سازی که فاقد مجوز کتبی از شهرداری باشد بنای فاقد پروانه گفته می‌شود. حتی اگر مراحل صدور پروانه ساختمانی و پرداخت عوارض نیز توسـط مؤدی انجام گرفته باشد اما مبادرت به اخذ پروانه نکرده باشد و ساختمان خود را احداث کند باز هم اطلاق بدون پروانه به آن ساختمان تسری دارد. چنانچه فاقد پالک ثبتی باشد و در آن ملک اقدام به احداث بنای غیرمجاز شده باشد با توجه به صدر قانون ماده ۱۰۰ و تبصره‌های آن اگر این بنا در محدوده و حریم شهر باشد قابل طرح در کمیسیون ماده ۱۰۰ است. همچنین نداشتن سند مالکیت مانع رسیدگی و طرح موضوع در این کمیسیون نمی‌شود.
تخلف مهندس ناظر
مهندس ناظر ساختمان مکلفند نسبت به عملیات اجرایی ساختمانی که به مسئولیت آنها احداث می‌شود از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه‌ها محاسبه فنی ضمیمه آن مستمراً نظارت کرده و در پایان کار مطابقت ساختمان با پروانه و نقشه و محاسبات فنی را گواهی کنند.
هرگاه مهندس ناظر برخلاف واقع گواهی کند یا تخلف را به موقع به شهرداری اعلام نکند و موضوع منتهی به طرح در کمیسیون ماده ۱۰۰ مندرج در تبصره یک ماده ۱۰۰ قانون شهرداری و صدور رأی به جریمه یا تخریب ساختمان شود، شهرداری مکلف است مراتب را به سازمان نظام مهندسی ساختمانی منعکس کند.
نساختن پارکینگ
در صورت نساختن پارکینگ یا غیرقابل استفاده بودن پارکینگ ساخته شده و عدم امکان اصلاح آن، کمیسیون می‌تواند رأی به اخذ جریمه صادر کند. به این ترتیب و با توجه به اینکه مساحت هر پارکینگ یا احداث گردش ۲۵ مترمربع است اگر تبدیل مجدد فضا به پارکینگ میسر باشد، نمی‌شود رأی اخذ جریمه صادر کرد.
اگر ساختمان مسکونی پارکینگ لحاظ شود مساحت هر پارکینگ ۱۶ مترمربع کفایــت می‌کند (ماده ۱۰۰ قانون برای شهرداری). اخذ پارکینگ یا عوارض مربوط باید صرفا مساحت پارکینگ عمومی توسط شهرداری هزینه شود.
تخلف اضافه بنا در منطقه مسکونی و تجاری
در مورد اضافه بنا زائد بر مسـاحت مندرج در پروانه ســاختمانی واقع در حوزه اسـتفاده از اراضی، کمیسیون می‌تواند در صورت ضروری نبودن قلــع اضافه بنا رأی به اخذ جریمه‌ای که متناسب با نوع استفاده از فضای ایجاد شده، تعیین شود. شهرداری مکلف است براساس آن نسبت به وصول جریمه اقدام کند. در صورتی که ذینفع از پرداخت جریمه خودداری کند شهرداری مکلف است دوباره پرونده را به همان کمیسیون ارجاع و تقاضای صدور رأی تخریب را درخواست کند؛ کمیســیون در این مورد نسبت به صدور رأی تخریب اقدام خواهد کرد.
